Vanuit Bergama zijn we naar Efeze gereden. Efeze is een antieke stad waar veel van bewaard is gebleven. We hebben hier onze hele dag doorgebracht, het was prachtig. Er zijn twee ingangen, één waarmee je bovenaan begint en heuvel af loopt. Deze leek me het beste, gezien de hitte. Helaas stuurde de navigatie ons naar de andere ingang, waarbij we dus de heuvel op moesten lopen. Efeze bestaat uit steen en marmer en werkt als een natuurlijke gril, waarbij de stenen super heet worden in de brandende zon en het zo nog heter maken.

Last van hoogtevrees

We zijn begonnen bij het antieke amfitheater. Deze is, zoals de meeste amfitheaters, tegen een berg aangebouwd. Het amfitheater had plaats voor maar liefst 25.000 mensen! Bizar om te bedenken hoeveel mensen hier in de oudheid met z’n allen genoten van een komedie of een tragedie. De toneelspelers droegen grote houten hakken en speelden hun rol met een masker, zodat ze per voorstelling meerdere rollen konden spelen, de maskers konden ze steeds verwisselen.

Ondanks de hoogtevrees ben ik een samen met Mark naar het bovenste gedeelte van het amfitheater gelopen, vanwaar je een prachtig uitzicht over heel Efeze had. Natuurlijk durfde ik weer niet naar beneden (naar boven is altijd makkelijker dan naar beneden) maar Mark hielp me treetje voor treetje en na een half uur stonden we weer beneden ;)

Wildplassen bestraft

Via de handels agora liepen we door een prachtige poort gebouwd door de voormalige slaven van keizer Augustus en zijn vrouw. De poort was vroeger een wildplasplaats (jep, ook een paar duizend jaar geleden moesten mannen al overal hun sporen achterlaten) en in het steen staat een waarschuwing voor straffen op wildplassen gekerfd. Vanuit deze poort stonden we oog in oog met het bekendste gebouw van Efeze: de bibliotheek van Celsus. Wauw! Een prachtig en indrukwekkend gebouw en het lijkt alsof het de tand des tijds prima heeft doorstaan.

In werkelijkheid is de bibliotheek weer opgebouwd, hij is waarschijnlijk in de middeleeuwen helemaal ingestort door een aardbeving. In de jaren zestig en zeventig is hij gerestaureerd en in zijn oude glorie opgetrokken. De bibliotheek werd gebouwd in opdracht van Gaius Julius Aquila ter ere van zijn vader, de romeinse senator Tiberius Julius Celsus. Zijn graf bevond zich onder de bibliotheek en de bibliotheek van Celsus is dus eigenlijk een mausoleum.

Geen toiletpapier

Na een half uur de bibliotheek te hebben bewonderd, zijn we verder gelopen naar de openbare toiletten van het oude Efeze. De rijken hadden hun eigen toiletten, met afvoer, maar de armen moesten gebruik maken van de openbare toiletten. Tussen de toiletten zat geen tussenschot, je kon gewoon met je buurman of buurvrouw kletsen terwijl je aan het poepen of plassen was. Hoe zouden mensen gereageerd hebben op een scheet van de ander terwijl ze flink aan het roddelen waren?

Omdat het toilet dé ontmoetingsplek was om te praten en te roddelen over het dagelijks leven en de politiek, gebruikten ook de rijken soms het openbaar toilet. De mensen gebruikten geen toiletpapier, maar voor de bank met gaten waar je je behoefte in deed liep een gootje waar water door stroomde. Dit water kon je gebruiken om je te reinigen.

Rijkeluisbuurt

Van het openbaar toiletgebouw zijn we doorgelopen naar de hangende huizen. De rijkeluisbuurt van Efeze. De rijke bewoners bouwden hun huizen over elkaar heen tegen de berg aan. De huizen zijn erg indrukwekkend en prachtig gedecoreerd met mozaïeken op de grond en muurschilderingen op de wanden. Deze woningen hadden een eigen toilet, badkamer en keuken. Door de huizen lopen leidingen van rode klei.

Fris en schoon

Natuurlijk heeft Efeze ook een badhuis. Het badhuis bestaat uit kleedkamers, een hete ruimte, een heet bad, een warm bad en een koud bad. Je begon met zweten en het openen van je poriën in de hete ruimte. Vandaar ging je naar het hete bad, dan naar het warme bad en uiteindelijk koelde je af in het koude bad. Omdat niet iedereen het geld had om naar het badhuis te gaan, werd er voor de arme mensen geen entreeprijs geheven. Zo was toch iedereen fris en schoon.

Vanuit het badhuis zijn we langs nog tientallen gebouwen en standbeelden en fonteinen gelopen. Er is zoveel te zien dat als ik dat allemaal zou opschrijven, dit artikel veel te lang zou worden. Efeze is absoluut een plek die je gezien moet hebben om een idee te krijgen van het leven in de oudheid.